Bizim dergimizde də ortalıq Hrant olduğu üçün gözlərinizi yormamak və bu çox əhəmiyyətli mövzuya / haqsızlığa yönəlmiş diqqətinizi bunaltmamak adına hadisəyə bir neçə gün gec yaxınlaşmağı sevirəm. Qanuni olaraq lazımlılığı olmayan xəbərdarlıq: bu yazıda bir çox uşağa ağır gələ biləcək bir dil və bir çox yetkinə ağır gələ biləcək bir məntiq istifadə edilmişdir.
TANI
“Hamımız Ermeni’yiz” ifadəsi, bir insanı sırf erməni olduğu üçün öldürəcək zihniyette insanlar var, biz bunun karşısındayız mənasını verməkdədir.
QARŞI-TEZ
(Fatih Altaylı’dan)Niyə hamımız insanıq demirik? Niyə mütləq ki Ermeni’yiz demək məcburiyyətindəyik? Mən Ermeni’yim deməm. Türkəm amma əvvəl insanam, insan olduğumu söyləyər keçərəm. (Söylədiklərinin xülasəsidir, birbaşa sitat deyil)
TOKAT
Ortadakı məsələ bir qruplaşma məsələsi deyil. Erməni sözünə vurğu edilməsi də ermənilərə edilmiş bir müsbət ayrı-seçkilik deyil. Bu sözə vurğu edilməsinin səbəbi onsuz da nəzəriyyədə bir insanı sırf insan olduğu üçün öldürən bir veletle məşğul olmur olmamızdır. Hadisənin spesifik işçisi Erməni bir jurnalistdir və etnik kimlikten qaynaqlanan səbəblərlə öldürülmüşdür. Bu səbəblə bu axmaqlığa qarşı çıxmanın tək yolu bu spesifik hadisənin spesifik işçisi üzərindən yaxınlaşmaqdır. Bu yanaşmaya reaksiya verən sayı və reaksiyanın tərzi / şiddəti də yanaşmanın doğru olduğunu praktikada isbat etməkdədir.
MANYAK
ASALA diplomatlarımızı öldürdüyünə insanlar niyə “hamımız Türkük” deyə Ermənistan küçələrində yürümediler?
CAVAB
Nə əlaqəsi var amk? Bi ‘dəfə iki məsələnin bir-biri ilə əlaqəsi yox. Tək ortaq nöqtələri milliyyətçilik. Bizdekinde bizim vətəndaşımız, bizim başqa bir vatandaşımızı milliyyətçi səbəblərlə katlediyor, arxasındakı səbəblər və kəslər bu an üçün mövzumuz deyil. İkincisi kütlədən kütləyə qarşı, başqa bir deyişlə açıq aşkar təşkilatdan açıq aşkar hədəfə qarşı. Spontan inkişaf edən bir məsələ yox, ortadakı hörgü ayan bəyan müəyyən, kimsə varlığını inkar etmir. Amma! Amma haydı deyək həqiqətən əlaqəli mövzular bunlar, adamlar insanlığın gərəyini etmədilər, reaksiya göstərmədilər deyə biz də mi reaksiya göstermeyeceğiz? İnsanlıq etmək üçün əvvəl başqa bəzilərinin insanlıq etməsi mi lazımdır? Buna bağlı insanlıq nə dərəcə səmimi, nə dərəcə yaxşı bir insanlıktır?
ATARLI
Şəhidlərin ruhu öldüyündə səbəb səsinizi çıkartmadınız? Qarabağ hadisəsi üçün səbəb yürümediniz? Bir gün də Türkük deyə yürüdünüz mü?
CAVAB
Səsimizi çıkartmadığımızı haradan bilirsən? Yürümediğimizi haradan bilirsən? Bir dəfə bu hadisələrə reaksiya göstermediğimiz önkabulüyle yola çıxılmış bu etiraz nə qədər məntiqli ola bilər? Sən hər gün məni təqib edirsən? Ayrıca keçən gün Qarabağ üçün də gediş vardı və qatılanların əhəmiyyətli bir hissəsi milliyyətçi kesimdendi, sən orada getdi mü? Mənim harada gedib yürümediğimi bilir kimi davranıb, mənim harada yürüyebileceğime, harada nə üçün getmək lazım olduğuna qərar verməyi də kəs qardaşım. Sən nə etdin? 26 Fevral “Xocalı soyqırımı Günü” olaraq xatırlanır. Mən Hrant üçün yürüdüğümde “Qarabağ üçün gedər idimi” deyə saldıranlardan neçə dənəsini görəcəyik 26 Fevralda küçələrdə? Bəzilərimiz oturduğumuz yerdən, bəzilərimiz getdiyimiz yerdən dəstək oluruq inandığımız şeylərə. Amma xüsusilə gedən, daha çox əmək və zaman harcayanlara, xüsusilə “yürümeyenlerden” bu qədər köstek, bu qədər maneə çıxması çox mənalıdır.
Kanunsuzluk hər yerdə kanunsuzluktur. Mantıksızlık hər yerdə məntiqsizlikdir. Zülm hər yerdə zülmdür. Haqsızlıq hər yerdə haqsızlıqdır. Fələstindəki zülmə də, Hocalı’daki zülmə də kılız, qınayırıq. Fransadakı haqsızlığa da, kanunsuzluğa da qarşı çıxırıq. Avropadakı Yəhudi qırğınını da təəssüflə qınayırıq. Cezayir’dekini də qınayırıq, Haiti’dekini də… Yaponiyaya atom bombası atılmış olmasına kədərlənirik. Guantanamoda işgəncə görənləri eşidəndə biz də “əl insaf!” Dedik. Hacı burax da öz vatandaşımıza da Üzül. Sən, tosuncuk, Türk və ya müsəlman olmayan neçə adamın acı çəkməsinə səsini çıxartdın indiyə qədər? Neçə zülmə qarşı çıxdın, neçə haqsızlığa “bu haqsızlıqdır” deyib qışqırdı? İndi gəlmiş “buna da üzüldünüz mü, buna da reaksiya göstərdiniz mi, buna da yürüdünüz mü, bunları da yazdınızmı?” Deyə başımıza ekşiyorsun. Biz, bax biz, sənin kimi ayırmırıq, çetele tutmuyoruz, reaksiyalar gəlincə göstəririk, bu Türk’müş, bu Yunan’mış, bu Müslüman’mış / deyilmiş deyə düşünmürük. Ondan sonra da “buna reaksiya göstərməyib buna reaksiya verən” biz oluruq sənin gözündə. Reaksiya bu şekildeyse göstərmə tosuncuk, içində qalsın.
Müsəlman olmayanlar, etnik azlıqlar, siyasi fikiri fərqli olanlar, həyat tərzi fərqli olanlar, cinsi meyli fərqli olanlar və daha bir çoxu yüz illərdir bu torpaqlarda əziyyətə uğradı, yandırıldı, əsl idi, vuruldu, işgəncə gördü. Hadi təxminən 100 il əvvəlinə qədər dünyanın hər yerində hadisə belə idi, haydı sənin çox inandığın kimi əslində hər yerdə hadisə beləykən Osmanlıda hər şey çox daha adildi (Osmanlı müsəlman ya, qəti ondandır), və hadi Respublika yeni qurularkən bəzi tədbirlərin alınması lazım idi , haydı 60, 70, 80 deyərkən zərbə içində qaldıq … Hadi bunların hamısı etibarlı səbəblər (!) di, e be kardeşim, hələ mı? Bu dövrdə də mi? Hələ dünya düzelmedi mi? Hələ “amma bax Almaniyada da Türkləri dövüyolar” cı verərik? Hara gedirik hacı?
Son olaraq, Hrant Dink cinayətinin inkişafı, quruluşu, detalları bir təşkilat əlaqəsinə işarə edir. Ancaq çıxan “təşkilat yoxmuş Bebişim” qərarı eyni zamanda “bu gənclər öz aralarında razılaşmışlar, sevmişlər, biz böyüklərin xəbərləri yox idi onsuz da, haydı evləndirək” kimisindən bir bilmezdengelmeciliğe də işarə edir. Yəni hər şey əslində çox sıradandı, oldu, bitdi, ilgilenmeyin, üstünə getməyin, artıq deyilir. Faili məchul bir çox cinayət və qanuna zidd hərəkət kimi bu hərəkətin arxasında da bir şəkildə Ergenekonun olduğuna dair iddialar var. Mən şəxsən başımdakı Ergenekon tərifini bu qədər kor milliyyətçi bir hərəkətlə bağdaştıramıyorum, çünki başımda ibarət olan / yaradılan tərif bir az daha 60 zərbəsi başı, və heç 80 zərbəsi başı deyil. Amma bunun Ergenekon-dərin dövlət ilə uzaqdan olsun, yaxından olsun, birbaşa olmasa belə bir əlaqəsi var kimi qoxular gəlir burna.
Alt-sual: Ergenekon yargılamalarına söz edənlər mövzu Hrant olunca səbəb qəti təşkilat etdi deyirlər? Ergenekon yox idi hanı? Mən şəxsim adına Ergenekon kimi bir təşkilatın var olduğuna inanmaktayım. Amma istər inanan olsun, istər inanmayan olsun, ağılı başında çoxu adamın Ergenekon məhkəmə prosesinə ağır reaksiyası belə bir təşkilatın varlığı-yokluğuyla əlaqədar deyil, tərz və rəftarla bağlı idi. Ergenekon tərəfdarlarını və gerçək günahkarları itin götünden salmaq, itibarsızlaştırmak adına edilən hərəkətlər iddianın özünün itibarsızlaşmasına gətirib çıxardı qanım tərəfindən. Bir neçə neo-liboş və bir neçə qeydsiz-şərtsiz-milliçi başqa heç kim ciddi qəbul belə almır bu iddianı. Mənim buradan vardığım nəticə isə əsl günahkarların bir şəkildə özlərini qurtardıqları, bütün iddianın böyük bir hökumət gücləndirmə siyasətinə dönüştüğüdür. Ergenekon iddiası artıq ciddiyə alınacaq oxda sürüşmüşdür. Bunun səbəbi (oxuduğum qədəriylə ortalama bir milliçi fikir kitabı olmaqdan kənar olmayan) bir kitabın terror təşkilatı sənədi sayılması, nə ilə günahlandırıldığını belə bilməyən insanların illərdir həbsdə çürüdülməsi (ölkəmizdə heç bir şeylə suçlanmadan 10 ilə qədər içəridə tutulabiliyorsunuz, “normal” ölkələrdə bu 1-2 il arasında dəyişir, ki o ölkələrdə bizdəki kimi zırt-pırt-həbs hadisəni yox. yəni bu çox daha qısa nümunə belə çox çox nadir görülür), hələ əllə tutular bir cinayət / günahkar listelemesinin edilməməsi kimi şeylər təbii ki.
Sadə gələk. Ergenekon yox deyənlər Hrant’ın Ergenekon olduğu iddia edilən kəslər xaricində, “dövlət” lə daha iç-içə, hətta hökumətə də birazca kaykılmış bir təşkilatın varlığına inanırlar. Ergenekon var deyənlər amma müddətcə qarşı çıxanlar da onsuz da müddətcə qarşı çıxırlar, Ergenekonun varlığına deyil. Buna görə “təşkilat var” deməklə yuxarıdakı fikirlərdən hər hansı birini müdafiə çelişmiyor. Yekunlaşdıraq:Bu ölkənin qoyunu belə bir fərqli baxır. Bu ölkənin baş naziri belə öz vətəndaşına “Bağışlayın Rum” deyir, “sənin dinin Zərdüştlük deyil idimi onsuz da” deyir. Bu ölkədə hələ biri aşağılanırken, birinə təhqir edilərkən “Erməni toxumu / dolu” və ya “Yunan toxumu / dolu” ifadələri istifadə edilir. Tarixdə bənzəri çox az görülər şəkildə bu ölkədə milliyyətçiliyə (dövlət, etnik olaraq Türk mənşəli xalq) reaksiya milliyyətçiliklə (PKK, etnik olaraq kürd mənşəli xalq) verilir. Bu ölkədə hələ ən qalın xətt üzərində yürümüyorsanız / getmək istəmirsinizsə, sizi heç bir xəttdə yürütmemek üçün əllərindən gələni edirlər dinciler, milliyyətçilər, tosuncuklar, büyükbaşlar…
Təhlükənin fərqindəsinizmi?
Qeyd: Azərbaycan bilmirəm. Yalnız azərbaycanlılara də çata bilmək üçün Google Translate istifadə edirəm. Yazı səhvlərindən məsul deyiləm.
Leave a Reply